
Najlepszą porą dnia na badanie pulsu jest ping dan, czas spotkania jin i yang, czyli północ. Ale w praktyce dobrą porą na badanie jest również poranek. Tuż po przebudzeniu badanie tętna jest równie miarodajne, co mierzenie temperatury ciała. W tym czasie pacjent nie jest jeszcze zmęczony pracą, jego yin qi jeszcze nie zostało zaburzone, a yang qi nie uległo rozproszeniu. Jest na czczo, a więc energia w meridianach i kolateralach nie wykazuje fałszywego nadmiaru, a qi płynie równomiernie. Krążenie qi i krwi o tej porze jest prawidłowe. Badając puls, należy zwrócić uwagę na oczy, by zaobserwować ducha, oraz na kolor twarzy, by określić stan narządów zang fu. Stosując łącznie te dwie techniki, lekarz może określić, czy pacjent będzie żył, czy umrze.
Puls wyczuwalny jest tam, gdzie gromadzi się przepływająca krew. Jest ona wprawiana w ruch przez qi. Puls długi wskazuje na swobodny przepływ qi. Puls krótki jest oznaką patologii w warstwie qi. Puls szybki świadczy o tym, że choroba zaatakowała serce. Puls wielki wskazuje na progresję patogenu. Jeśli w najbardziej powierzchniowej warstwie pulsu wyczuwa się silne i nadmiarowe tętno, oznacza to, iż qi buntuje się i uderza w górę. Jeśli głęboka pozycja tętna jest silna i nadmiarowa, wskazuje to na zastój qi we wnętrzu ciała. Puls szorstki oznacza zapaść qi. Jest to taki puls, w którym wyraźnie wyczuwa się fazę skurczu, ale faza rozkurczowa jest ledwo wyczuwalna. Puls nitkowaty i mały świadczy o niedoborze qi. Puls nieregularny wskazuje na ból serca. A jeśli tętno bije jak tryskające źródło, choroba się pogłębia, a szanse na wyzdrowienie są niewielkie. Puls, który najpierw jest bardzo słaby, ale potem nagle staje się strunowaty, zwiastuje śmierć.
Jeśli na twarzy pojawia się kolor czerwony, należy ocenić, czy skóra jest błyszcząca, czy matowa. Prawidłowy kolor twarzy przypomina odcień jedwabnego materiału, w który zawinięto przedmiot o barwie cynobru. Jeżeli twarz jest biała, skóra powinna połyskiwać jak gęsie pióra, a nie przypominać kolorem soli. Twarz zielona powinna mieć barwę nefrytu, a nie ciemny niebieskozielony odcień. Jeśli twarz jest żółta, jej kolor ma przypominać barwę xiong huang (realgaru) owiniętego w biały jedwab, a nie brudne wody Huang He (Żółtej Rzeki). Jeżeli twarz jest czarna, powinna mieć barwę czarnej łąki, a nie czarnych prochów w grobie. Oznacza to, że jeśli kolory na twarzy mają niewłaściwe cechy, pacjentowi nie pozostało wiele życia. Zdrowie narządów wewnętrznych przejawia się w zdrowym połysku na twarzy. Gdy pięć kolorów nie przejawia się prawidłowo, oznacza to, że jing (esencja) narządów wewnętrznych oddziela się i kieruje ku powierzchni. Kolory są dla lekarza podstawą przewidywania dalszego rozwoju choroby. Rokowanie jest lepsze, gdy kolory są błyszczące i jasne, niż wtedy gdy są matowe i ciemne. Jednak nawet zdrowe, błyszczące barwy nie powinny być zbyt wyraziste. Ich nadmierna intensywność sygnalizuje poważny problem. Oczy świadczą o ilości jing (esencji). Jeśli wzrok ulega osłabieniu, oznacza to, że jing jest wyczerpane.
Każdy z pięciu narządów zang ma swoje funkcje. Jeśli brzuch jest przepełniony, qi narządów zang jest rozdęte. Towarzyszy temu duszność, wywołana zazwyczaj przez strach. Głos jest zachrypnięty i nie brzmi czysto. To skutek rozregulowania qi środkowego jiao przez wilgoć. Słaby głos z tendencją do powtarzania się określa się jako zheng sheng, czyli bezwiedną mowę. Oznacza to, że zheng qi jest uszczuplone. Gdy pacjent jest niespokojny, rzuca się i majaczy, jest to zhan yu, czyli stan deliryczny. Jego przyczyną jest zaburzenie i zakłócenie ducha. Jeśli żołądek i jelita nie mogą utrzymać treści pokarmowej i dochodzi do biegunki, oznacza to, że drzwi domu się nie domykają. Nietrzymanie moczu oznacza, że pęcherz moczowy nie jest w stanie gromadzić i kontrolować mętnych płynów. Wszystkie te dysfunkcje można usunąć, przywracając prawidłowe funkcjonowanie pięciu zang. Jeżeli zaburzenia nie zostaną usunięte, będą się pogłębiały i ostatecznie doprowadzą do śmierci.
Pacjent może pewien czas żyć z tymi chorobami, ale umrze, jeśli nie zostaną one wyleczone. Można więc powiedzieć, że niekontrolowane wydalanie stolca i nietrzymanie moczu to bardzo poważne objawy.
Istnieje pięć nadzwyczajnych pałaców, które stanowią strukturalną podstawę silnego, zdrowego ciała. Głowa jest pałacem jing (esencji). Gdy głowa opada i nie można jej unieść, a oczy są zapadnięte i pozbawione blasku, oznacza to, że jing (esencja) i shen (duch) są na skraju zapaści.
Plecy są pałacem klatki piersiowej. Jeśli są zgarbione, a ramiona zwisają, świadczy to o zbliżającej się zapaści qi klatki piersiowej. Dolna część pleców, czyli obszar lędźwiowo-krzyżowy, jest pałacem nerek. Utrata możliwości ruchu w tym obszarze oznacza osłabienie nerek i grozi ich degeneracją. Kolana są pałacem ścięgien. Utrudnione zginanie i prostowanie nóg w kolanach lub konieczność kompensowania tego ograniczenia podczas chodzenia oznacza degenerację ścięgien. Kości są pałacem szpiku. Gdy ktoś nie jest w stanie długo przebywać w pozycji stojącej lub nie stawia pewnie kroków, oznacza to, że wkrótce dojdzie do wyczerpania kości. Pacjent może odzyskać siły i zdrowie, o ile jest możliwe przywrócenie prawidłowego funkcjonowania pięciu pałaców. W przeciwnym wypadku, dolegliwości będą się pogłębiać i doprowadzą do śmierci.
Z porami roku związane są cztery jakości pulsu. Wiosną puls w naturalny sposób jest napięty, latem jest pełny, jesienią - powierzchniowy, a zimą głęboki. A dodatkowo, jeśli puls jest wielki, wskazuje to na nadmiar wywołany obecnością patogenu. Tętno cienkie świadczy o niedoborze antypatogennego qi. W chorobie na tle nadmiaru yang puls powinien być wielki i powierzchniowy. Jeśli jest cienki i nitkowaty, oznacza to skrajny stan nadmiaru patogennego qi. I odwrotnie, w stanach nadmiaru yin, kiedy puls powinien być nitkowaty i cienki, a wyczuwa się puls wzbierający i wielki, oznacza to, że antypatogenne qi jest w zaniku. Stan ten określa się jako guan ge, gdy yang nie może się dostać w głąb, a yin nie może dotrzeć na powierzchnię. Oznacza to, że yin i yang są zablokowane i nie mogą się wzajemnie wspierać.
Jak zmienia się puls w zależności od pory roku? I jak to możliwe, że badając tętno, można ustalić, gdzie zlokalizowany jest patogen i w jakim kierunku będzie postępowało zaburzenie? Jak z pulsu można się dowiedzieć, czy patogen znajduje się w warstwie powierzchniowej, czy we wnętrzu ciała?
Cykle nieba i ziemi znajdują odzwierciedlenie w zmianach, które nieustannie zachodzą w przyrodzie. Rozważmy na przykład sezonowe zmiany pogody: wiosna przynosi ocieplenie, które latem przekształca się w upał, a on z kolei przechodzi w chłód jesieni, po którym nadchodzą zimowe mrozy. Każdy organizm wpisuje się w rytm tych sezonowych zmian. Wiosna umożliwia kiełkowanie, lato sprzyja wzrostowi i rozwojowi, jesień jest porą dojrzewania i zbiorów, a zima wymusza przechowywanie oraz wstrzymanie aktywności. Zmiany te uwidaczniają się również w pulsie człowieka. Wiosną puls staje się lekko strunowaty, latem się zwiększa i wzbiera jak fala, jesienią unosi się ku powierzchni, a zimą zagłębia. Począwszy od pierwszego dnia zimy, przez czterdzieści pięć dni, yang qi w przyrodzie stopniowo wzrasta, podczas gdy yin qi maleje. Od pierwszego dnia lata, przez czterdzieści pięć dni, yin qi rośnie, a yang qi maleje. Jest to naturalne prawo wzajemnego dopełniania się yin i yang. Kiedy jedno rośnie, drugie maleje. Prawidłowość ta wyraża się w zmianach zachodzących zgodnie z rytmem pór roku.
Puls również podlega temu uniwersalnemu prawu natury i odzwierciedla zmiany energii yin i yang. A gdy puls odbiega od wzorca, jakiego można by się spodziewać w danej porze roku, jest to puls patologiczny. Analizując cechy tętna, możemy zlokalizować chorobę. Określając nadmiary i niedobory w narządach wewnętrznych, możemy przewidzieć kierunek rozwoju choroby, przy czym największe znaczenie dla rokowania ma wykrycie subtelnych zmian i różnicowanie cech pulsu. Najistotniejsze dla skutecznego leczenia są zrozumienie zasady dynamiki yin i yang oraz cyklu pięciu żywiołów, a także wiedza o pojawiających się sezonowo czynnikach energetycznych, ponadto stosowanie technik tonizujących i redukujących w odpowiednich momentach i z właściwym nasileniem oraz synchronizacja z porami roku. Aby leczenie było skuteczne, ludzie muszą stanowić jedność z przyrodą. Dźwięk głosu, kolor twarzy i właściwości pulsu powinny odzwierciedlać równowagę yin i yang oraz pięciu elementów, jak również sezonowe zmiany zachodzące w przyrodzie.
W czasie badania pulsu należy postępować według pewnych zasad. Przystępując do badania, trzeba wyciszyć umysł i wyostrzyć postrzeganie. Konieczna jest też znajomość fizjologicznego obrazu tętna, właściwego dla danej pory roku.
Wiosną puls jest lekko strunowaty jak grzbiet fali wywołanej ruchem przepływającej ryby w strumieniu. Latem puls jest wzbierający i na poziomie skóry wydaje się duży. Przypomina raczej rosnącą falę oceanu. Jesienią tętno wyczuwa się tuż pod skórą, niczym owady szykujące sobie gniazdo na zimę. Puls charakterystyczny dla zimy jest głęboki i schodzi aż do kości; przypomina zwierzę, które w swojej norze zapadło w sen zimowy. Gdy w ciele zaburzone jest wnętrze, należy zbadać puls na najgłębszym poziomie. Ale trzeba umiejętnie odróżniać ten puls od prawidłowego pulsu zimowego. Jeśli choroba znajduje się w warstwie powierzchniowej, czyli zewnętrznej, należy porównać w tętnie poziom głęboki i powierzchniowy, by odróżnić ten puls od prawidłowego pulsu wiosennego. Takie postępowanie obejmuje sześć aspektów badania tętna, z uwzględnieniem pór roku oraz rozróżniania chorób zewnętrznych i wewnętrznych.
Sny pacjenta również mogą ułatwić rozpoznanie choroby. Kiedy komuś śni się, że ze strachem przeprawia się przez wielką wodę, wskazuje to na nadmiar yin. Jeśli śni się ogień czy płomienie, jest to przejaw nadmiaru yang. Gdy we śnie toczy się z kimś walkę, oznacza to jednoczesny nadmiar yin i yang. Sen o lataniu odzwierciedla nadmiar w górnej części ciała, a sen o spadaniu wskazuje na nadmiar w dolnej części ciała. Ofiarowywanie jedzenia we śnie oznacza zastój pokarmowy, a z kolei sen o poszukiwaniu jedzenia jest wynikiem stanu pustki w środkowym jiao. Przeżywanie we śnie wielkiego gniewu świadczy o nadmiarze w wątrobie, a jeśli ktoś
we śnie płacze, ma nadmiar w płucach. Sen o gromadzących się tłumach wskazuje na obecność krótkich robaków, sen o walce w tłumie świadczy zaś o obecności długich robaków. W tym przypadku objawem towarzyszącym będzie zgrzytanie zębami i świąd w okolicy odbytu.
Kiedy puls na pozycji serca jest szybki i pełny, wskazuje to na nadmiar gorąca, które wypala jin i ye (płyny ciała). W wyniku tego język, który odzwierciedla stan serca, obkurcza się i sztywnieje, uniemożliwiając artykulację. Puls wolny i słaby na pozycji serca oznacza, że patogenne qi stopniowo maleje, ale jin i ye jeszcze nie zostały w pełni odbudowane. Z chwilą gdy płyny zostaną odnowione, pacjent wróci do zdrowia. Puls szybki i pełny na pozycji płuc jest przejawem uszkodzenia kanału płuc przez nadmiar gorąca. Objawia się to wynaczynieniem krwi i kaszlem z krwawą plwociną. Tętno słabe i wolne na pozycji płuc oznacza, że qi płuc nie jest w stanie utrzymać jin ye. Pojawiają się wtedy samoistne poty. W takim przypadku nie należy stosować środków napotnych. Puls szybki i pełny na pozycji wątroby często współwystępuje z zielonkawym odcieniem na twarzy. Brak zielonkawego koloru na twarzy wskazuje wtedy na uraz i zastój krwi w obszarze podżebrowym. Może to też doprowadzić do zablokowania qi płuc, objawiającego się dusznością. Jeśli puls na pozycji wątroby jest wolny i słaby, a pacjent ma wilgotną twarz, która błyszczy jak lustro wody, oznacza to, że głęboko w ciele doszło do zatrzymania wody. Stan taki może się pojawić, gdy nadmierne ilości płynów, wypijane z chęci ugaszenia pragnienia, rozprzestrzeniają się poza żołądek i jelita.
Puls szybki i pełny na pozycji żołądka oraz czerwona twarz wskazują na ogień żołądka. Kanał żołądka biegnie w dół wzdłuż uda, dlatego pacjent może wtedy odnosić wrażenie, jakby miał złamaną kość udową. Tętno wolne i słabe na pozycji żołądka oznacza, że qi żołądka jest w niedoborze i nie może prawidłowo spełniać funkcji rozdrabniania i rozkładania pożywienia. Dochodzi wtedy do zatrzymania pokarmu, co prowadzi do zastoju i bólu. Puls szybki i pełny na pozycji śledziony i żółtawy odcień twarzy są zazwyczaj przejawem nadmiaru gorąca i wilgoci, które utrudniają śledzionie procesy transformacji płynów. Kiedy puls na pozycji śledziony jest wolny i słaby, a pacjent ma ziemistą twarz, oznacza to, że yang śledziony jest w niedoborze i utraciło zdolność regulowania wody. W wyniku tego woda spływa w dół i gromadzi się w nogach oraz wokół kostek, powodując obrzęki. Gdy puls na pozycji nerek jest szybki i pełny, a twarz żółta z czerwonym odcieniem, są to oznaki uszkodzenia nerek przez gorącą wilgoć. Ponieważ dolna część pleców to pałac nerek, objawem tego zaburzenia jest ból lędźwi, przypominający ból towarzyszący złamaniom. Tętno wolne i słabe na pozycji nerek wskazuje na wyczerpanie jing (esencji) i krwi. Nerki są źródłem esencji przedurodzeniowej, więc gdy jing i krew nerek są zniszczone, bardzo trudno jest powrócić do zdrowia.
A co oznacza puls napięty i szybki na pozycji serca?
Oznacza on xin shan, czyli przepuklinę serca. Kiedy do tego dochodzi, podbrzusze pęcznieje i powstaje w nim zgrubienie.
W jaki sposób ono powstaje?
Serce dostarcza ognia i ma związek z jelitem cienkim. W tym przypadku zimno, które zaatakowało serce, przenika do związanego z nim narządu i tam zastyga, tworząc zgrubienie tkanki.
Na co należy zwracać uwagę podczas badania pulsu na pozycji żołądka?
Jeśli puls żołądka jest nadmiarowy, czyli pełny, oznacza to zastój. Przejawia się on odczuciem rozpierania w nadbrzuszu. Tętno słabe na pozycji żołądka świadczy o niedoborze qi żołądka i osłabieniu trawienia. Taki stan prowadzi do biegunki.
Co dokładnie dzieje się w ciele człowieka podczas wnikania patogenu?
Kiedy wiatr niesie ze sobą patogen, atakuje skórę. Objawami są gorączka i dreszcze. Jeśli jest to patogen gorąca, powoduje wyczerpanie środkowego jiao. Patogen wnika wówczas do kanału yangming. Puls jest wtedy wielki, pojawiają się wysoka gorączka, obfite poty i silne pragnienie. Kiedy qi się buntuje i prze do góry, zaburzając obszar głowy, może dojść do omdlenia. Gdy żołądek ciągle jest narażony na ataki wiatru, pojawia się chroniczna biegunka. Powtarzający się atak zimnego wiatru prowadzi do syndromu li feng, czyli zastoju zimnego wiatru w kanałach. Ma to miejsce w przypadku trądu. Jak widać, czynniki patogenne transformują się na tak wiele sposobów, że omówienie wszystkich nie jest możliwe. Przytaczam tylko kilka przykładów.
A co z dolegliwościami układu mięśniowo-szkieletowego? Jak powstają problemy ze ścięgnami, kośćmi, obrzękami i czyrakami?
Dolegliwości te zazwyczaj wywołuje patogen zimna w połączeniu z wiatrem.
Jak można je leczyć?
Tego rodzaju choroby zwykle są spowodowane nieprawidłowymi zmianami pogody. Przy leczeniu tych schorzeń należy postępować zgodnie z zasadą yin i yang. Krótko mówiąc, zimno należy ogrzewać, wilgoć osuszać, a gorąco schładzać.
Niektóre choroby są wynikiem nagłych zaburzeń narządów zang. Jak rozpoznać, czy stan jest chroniczny, czy ostry?
To dobre pytanie. Wystarczy zbadać puls pacjenta i obejrzeć kolory na twarzy. Na przykład, kiedy puls jest niedoborowy czy mały, ale zabarwienie twarzy nadal jest prawidłowe, rozpoznajemy stan ostry, a choroba trwa krótko. Ale gdy tętno jest normalne, koloryt twarzy zaś się zmienił, oznacza to, że schorzenie jest przewlekłe. Jeśli zarówno puls, jak i barwa twarzy odbiegają od normy, wtedy również mamy do czynienia z chronicznym zaburzeniem. Gdy tętno i koloryt twarzy są w normie, oznacza to, że choroba dopiero się rozpoczyna. Jeżeli na pozycji nerek i wątroby puls jest głęboki i strunowaty, a pacjent ma ciemnoczerwoną twarz, wskazuje to zazwyczaj na nagły początek poważnej choroby, która spowodowała uszkodzenie i niedrożność kanałów oraz osłabienie i zastój krwi. Oprócz zastoju krwi może się wtedy pojawić także uogólniony obrzęk ciała.
Na obu nadgarstkach znajdują się miejsca, do których lekarz przykłada palec wskazujący, palec środkowy i serdeczny, aby wyczuć subtelne właściwości pulsu. Pozycja cun znajduje się na nadgarstku, guan na wysokości wyrostka rylcowatego kości promieniowej, a chi tuż za guan. Wszystkie te miejsca zlokalizowane są na tętnicy promieniowej.
Pozycje chi na obu rękach są odbiciem obszaru poniżej żeber. Głęboki poziom pulsu w tych miejscach odzwierciedla nerki, a poziom powierzchniowy brzuch. Na lewej pozycji guan puls na głębokim poziomie informuje o stanie wątroby, a na powierzchniowym o stanie przepony. Pozycja cun na lewym nadgarstku związana jest z sercem na poziomie głębokim i z osierdziem na poziomie powierzchniowym. Na prawym nadgarstku na pozycji cun wyczuwa się w pulsie stan płuc w głębi i stan klatki piersiowej na powierzchni. Na prawym guan głęboki poziom pulsu reprezentuje żołądek, a poziom powierzchniowy śledzionę. Ogólnie rzecz ujmując, pozycje cun odzwierciedlają klatkę piersiową, guan pokazują stan obszaru od nadbrzusza do brzucha, a chi obszar ciała od brzucha w dół do stóp.
Kiedy puls jest pełny i nadmiarowy, oznacza to, że płyny yin są w niedoborze, a yang jest w nadmiarze. Taka sytuacja odnosi się do nadmiaru gorąca wewnątrz. Gdy fala pulsu szybko nadchodzi, ale wolno ustępuje, czyli gdy faza skurczowa jest gwałtowna, a rozkurczowa wolna, wskazuje to na nadmiar w górnym jiao i niedobór w dolnym jiao (ogrzewaczu). Qi buntuje się i prze do góry, co może doprowadzić do utraty przytomności. Gdy obraz tętna jest odwrócony, czyli faza skurczowa jest wolna, a faza rozkurczowa przyspieszona, świadczy to o niedoborze w górnym jiao i nadmiarze w dolnym jiao. Taki układ obserwujemy w przypadku ataku wiatru, który określa się jako li feng, czyli trąd. Yang qi ulega uszkodzeniu jako pierwsze.
Puls głęboki, nitkowaty i szybki wskazuje na niedobór yin nerek z wznoszącym się yang. Puls głęboki, nitkowaty, szybki i rozproszony świadczy o tym, że jest za mało yin i wniknął patogen powodujący gorączkę i dreszcze. Tętno powierzchniowe i rozproszone oznacza, że yin jest poważnie uszkodzone, a yang unosi się na powierzchni. W takim przypadku mogą się pojawić zawroty głowy i omdlenie z utratą przytomności. Puls powierzchniowy i spokojny jest oznaką nadchodzącej gorączki, wywołanej wniknięciem patogenu do jednego z trzech meridianów yang stopy. Puls powierzchniowy i niespokojny wskazuje z kolei na obecność patogenu w trzech meridianach yang ręki. Tętno nitkowate i głębokie świadczy o zaburzeniu wewnętrznym i możliwości bólu stawów. W tym przypadku patogen zalega w trzech meridianach yin ręki. Puls nitkowaty, głęboki i spokojny stanowi natomiast przejaw wniknięcia patogenu w trzy meridiany yin stopy. Jeśli tętno jest szybkie, ale z regularnymi przerwami - czyli regularnie nieregularne - choroba ma naturę yang. Można wtedy zaobserwować biegunkę lub ropę i krew w stolcu.
W większości przypadków puls nadmiarowy, który jest zarazem szorstki, oznacza, że patogen uszkodził poziom yang, ale jednocześnie yang qi jest nadal wystarczające. Jeśli puls jest ślizgający, świadczy to o wdarciu się patogenu na poziom yin, przy czym yin qi jeszcze nie zostało uszczuplone. Przy wystarczająco silnym yang qi ciało jest rozpalone, ale gorączce nie towarzyszą poty. Przy wystarczająco silnym yin pojawiają się zaś dreszcze i poty. Jeśli yin lub yang qi nie są poważnie uszkodzone, występują dreszcze, ale nie ma potów. Kiedy spodziewamy się patogenu w warstwie zewnętrznej, ale puls jest głęboki, a nie powierzchniowy, oznacza to, że w rzeczywistości zaburzenie dotyczy wnętrza i być może doszło do zastoju w brzuchu i nadbrzuszu. I odwrotnie, jeśli objawy wskazują na zaburzenie warstwy wewnętrznej, lecz puls jest powierzchniowy, a nie głęboki, w rzeczywistości mamy do czynienia z zaburzeniem zewnętrznym, związanym z gorącem. Jeżeli podejrzewamy, że zaburzenie dotyczy górnej części ciała, i stwierdzamy, że puls na głębokim poziomie jest raczej słaby, możemy określić zaburzenie jako nadmiar w górze i niedobór w dole. Pacjent ma wtedy wyziębione i osłabione lędźwie oraz nogi. Gdy przypuszczamy, że zaburzenie dotyczy dolnej części ciała, a w tętnie wyczuwamy nadmiar na dolnym poziomie i niedobór na górnym, oznacza to, że yang jest ociężałe i nie potrafi unieść się w górę. Pacjent cierpi wtedy na ból głowy i szyi.
Czym jest puls głęboki?
Puls nazywamy głębokim, kiedy wyczuwamy tętno dopiero przy bardzo silnym nacisku, gdy dochodzimy aż do poziomu kości. Taki obraz tętna pojawia się, gdy w pulsie brakuje qi i osłabione jest krążenie krwi. W tym przypadku można też wyczuć puls szorstki. Puls szorstki i głęboki odzwierciedla poważny niedobór i wskazuje na nieprawidłowe krążenie krwi. Pacjent skarży się wtedy na ból pleców, sztywność w całym ciele, niepewny krok i ograniczoną
ruchomość ciała.
Zobacz też:
Diagnoza z tętna:
Diagnoza z języka:
Fohow Oral Liquid - preparat medycyny chińskiej:
Perły Księżniczki na infekcje intymne: